Коррупцияга каршы журнал
Башкы бет » Кен казуу тармагы » Материалдар » Жарандык катышуу

Жарандык катышуу

4 Июль 2022
Кыргыз Республикасынын Конституциясы аны укуктук жана социалдык мамлекет катары аныктап, жарандардын шайлоолорго жана референдумдарга катышуу аркылуу, ошондой эле мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын системасы аркылуу бийликти жүзөгө ашыруу боюнча жоболорду камтыйт. Бул жарандарга мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын, мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын катышуусу менен юридикалык жактардын, ошондой эле республикалык жана жергиликтүү бюджеттерден каржылануучу уюмдардын иши жөнүндө маалымат алууга укук берет. Ошондой эле Конституция жергиликтүү жамааттардын жергиликтүү маанидеги маселелерди өз кызыкчылыктарында өз алдынча чечүү укугун аныктайт.

Улуттук мыйзамдар болсо, өз кезегинде жарандардын ажолорду, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарын шайлоого катышуу, ошондой эле элдик добуш берүү же референдум, коомдук консультациялар жана башкалар сыяктуу механизмдер аркылуу мамлекеттик башкарууну пландаштырууга, мониторинг жүргүзүүгө жана көзөмөлдөөгө катышуу үчүн бир катар колдонмолорду камсыз кылат .

Кыргыз Республикасынын 2006-жылдын 28-декабрындагы № 213 «Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдарынын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын карамагында турган маалыматтарга жетүү жөнүндө» Мыйзамы маалыматка жетүү эркиндигинин кепилдиктерин жана принциптерин камсыз кылат жана мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өзалдынча башкаруу органдарынын иштеринде маалыматтардын толук ачыктыгына, маалымдуулугуна жана айкындыгына жетишүүгө багытталган, .

Кыргыз Республикасынын 2014-жылдын 24-майындагы № 74 "Мамлекеттик органдардын коомдук кеңештери жөнүндө" Мыйзамы мамлекеттик органдардын ишине көз карандысыз коомдук мониторинг жүргүзүүнүн негиздерин аныктайт. Коомдук кеңештер коомчулуктун министрликтер, мамлекеттик комитеттер жана административдик ведомстволор менен өз ара аракеттенүүсүнүн жана кызматташтыгынын формаларынын бири болуп саналат. Коомдук кеңештердин иши мамлекеттик органдардын жарандар жана юридикалык жактар ​​жана/же алардын бирикмелери менен өз ара аракеттенүү жана кызматташуу боюнча милдеттерин жокко чыгарбайт.

Кыргыз Республикасынын 2016-жылга Бюджеттик кодексинде коомдук пикирди изилдөө, сунуштарды, рекомендацияларды алуу жана калктын кызыкчылыктарын эске алуу менен чечимдерди кабыл алуу үчүн коомдук бюджеттик угууларды өткөрүү талап кылат.

Мындан тышкары, Кыргызстандын Өкмөтү Айлана-чөйрөнү коргоо маселелери боюнча маалыматка жетүү, чечимдерди кабыл алууга коомчулуктун катышуусу жана сот адилеттигине жетүү жөнүндө конвенцияны (Орхус Конвенциясы) ратификациялады, ал эми «Айлана-чөйрөнү коргоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамында дагы тоо-кен ишканаларынын өндүрүштүк ишмердүүлүгүнө байланыштуу экологиялык жактан маанилүү чечимдерди кабыл алууга жарандык коомдун катышуусу каралган.

Ошондой эле, 2010-жылы Кыргыз Республикасынын Президентинин «Мамлекеттик органдардын жарандык коом менен өз ара аракеттенүүсүн жакшыртуу жөнүндө» Жарлыгы кабыл алынган.

Мамлекеттик бийлик органдары жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жарандардын укуктарын ишке ашырууну жана коргоону камсыз кылууга чакырылганына карабастан, коомчулук жигердүү кадамдарга барганда, чечимдерди кабыл алууга катышуу каалоосун билдиргенде жана кантип катышаарын билгенде гана укуктук механизм ишке кирет. Коомчулуктун эң активдүү өкүлдөрү бейөкмөт уюмдар (БӨУ) деп аталган уюмдарга биригишет.

БӨУлардын ишин жөнгө салуучу укуктук базаны Кыргыз Республикасынын Конституциясы, Кыргыз Республикасынын Жарандык кодекси, «Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамы (1999-ж.), «Юридикалык жактарды мамлекеттик каттоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамы жана Кыргыз Республикасынын башка ченемдик укуктук актылары, ошондой эле Кыргыз Республикасы тарабынан таанылган жана ратификацияланган эл аралык актылар жана келишимдертүзөт.

Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 36-беренесине ылайык, ар бир адам биригүү эркиндигине укуктуу. Жарандар өздөрүнүн укуктарын жана эркиндиктерин ишке ашыруу жана коргоо, саясий, экономикалык, социалдык, эмгек, маданий жана башка таламдарды канааттандыруу үчүн эркин жана кызыкчылыктардын жалпылыгынын негизинде коомдук бирикмелерди түзүүгө укуктуу. Ошол эле учурда биригүү укугу катталган коомдук бирикмени түзүү менен эле чектелбейт. Конституциялык укук алда канча кеңири жана ошондой эле уюмга юридикалык жактын укуктарын бербестен биригүү укугун камтыйт. Ошол эле учурда социалдык, расалык, улут аралык, этностор аралык жана диний кастыкты, ошондой эле дискриминацияга, кастыкка жана зомбулукка алып келүүчү сексуалдык же башка социалдык теңсиздикти козутууга багытталган иш-аракеттерге жол берилбейт.

Презентация Жарандык катышуу
Презентация Кен өндүрүү тармагында жарандык катышуу – Эл аралык мисалдар



Бул макаланы бөлүшүүдөн тартынбаңыз:


Тизмеге кайтуу



Коррупция жөнүндө цитаталар

Transparency International уюму маалымат булактары менен иштөөдө Кыргызстан адам жашоосунун жеке чөйрөсүнө кийлигишпөө боюнча конституциялык принцибин так сактайт жана Кыргыз Республикасынын Жарандык кодексинин 20-беренесине баш ийет. Сайтта берилген бардык маалыматтар жалпыга маалымдоо каражаттарындагы ачык булактардан алынган.